درس دوازدهم: رعایت تعادل در فرایند حفظ قرآن

* سعی كنید از همان آغاز، كار خود را با توكل بر ذات لایزال الهی و توسل بر ذوات مقدس معصومان (علیهم السلام) و به ویژه حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه) شروع كنید و در طی كار حفظ نیز از این نكته غفلت نورزید. باید اذعان كرد كه حفظ كل قرآن كاری مشكل و زمان‌بر و نیازمند پشتكار و تلاش مداوم است. سختیها و مشكلات این كار مقدس را با توكل بر خدا و توسل به معصومان (علیهم السلام) بر خود هموار كنید.

* علاقمندان به حفظ آیات نورانی قران كریم از همان ابتدا باید به این نكته مهم توجه داشته باشند كه حفظ كل قرآن باید در حركتی تدریجی و مستمر صورت گیرد و لازم است از هرگونه شتابزدگی در آن پرهیز نمود. بر این اساس، پیش از آغاز جدی كار حفظ، برای ارزیابی درست توانمندیهای خود و دریافت برنامه‌ای جامع و دقیق، با یكی از كارشناسان حفظ قرآن مشورت كنید. [2]

* بسیار بهتر است كه برنامه حفظ حافظان مبتدی (كه می‌خواهند تازه به حفظ قرآن بپردازد) تا چند ماه اول (حداقل دو تا سه ماه) از روزی «نیم‌صفحه» فراتر نرود. پس از این زمان و تا حفظ كامل قرآن، حجم حفظ جدید در هر روز به یک صفحه افزایش می‌یابد و باید تا پایان نیز این مقدار ثابت بماند. هرگز به فکر حفظ كردن دو یا چند صفحه جدید در یک روز نباشید و شك نكنید كه بعدها از انجام این كار پشیمان خواهید شد. مهم‌ترین دلیل این توصیه ـ به ویژه نسبت به حفظ «نیم‌صفحه» در ماه‌های اول ـ آن است كه این كار موجب می‌شود تا اشتیاق اولیه فرد به حفظ قرآن فروكش نكند و او هر روز منتظر آمدن روز دیگر و حفظ مقطع جدید باشد. این در حالی است كه حفظ حجم‌های زیاد در ماه‌های اول، اشتیاق فرد را به زودی اشباع می‌كند و در نتیجه او دیگر تمایلی به ادامه كار حفظ ندارد؛ به علاوه اینكه پیمودن تدریجی مسیر حفظ قرآن موجب می‌شود تا حافظه فرد بهتر و سریع‌تر خود را با این مقوله جدید (حفظ مجموعه‌ای از عبارات عربی) سازگار كند، كه این خود كارآیی حافظه را افزایش خواهد داد.

* توصیه مهم دیگر در این رابطه آن است كه سعی كنید در هفته تنها 5 روز را به حفظ قسمت‌های جدید اختصاص دهید و در دو روز دیگر به مرور و تثبیت محفوظات و استراحت بپردازید و به این ترتیب حافظه خود را برای ادامه بهتر کار در روزهای آینده آماده كنید. [3]

* حافظ قرآن باید در برنامه‌ریزی خود اوقاتی را برای تفریحات و سرگرمیهای سالم در نظر بگیرد. پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی زیبا و پرمعنا خطاب به ابوذر فرموده‌اند: «یا اَباذرّ، عَلَی العاقلِ أنْ یَكُونَ لَهُ اَرْبَعُ ساعاتٍ: ساعَةٌ یُناجى فیها رَبَّهُ عَزَّوَجلَّ، وَ ساعَةٌ یُحاسِبُ فیها نَفْسَهُ، وَ ساعَةٌ یَتَفَكَّرُ فیما صَنَعَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیْهِوَ ساعَةٌ یَخْلُو فیها بِحَظِّ نَفْسِه مِنَ الْحَلالِ. فَاِنَّ هذِهِ السّاعَةَ عَوْنٌ لِتْلِكَ السّاعاتِ»: [4] ای اباذر، بر عاقل است كه اوقات شبانه‌روز خود را به چهار قسمت تقسیم كند: در ساعتى به مناجات با خدایش بپردازد، در ساعتى به حساب نفس خویش رسیدگی كند، در ساعتى در الطاف خدا نسبت به خود بیندیشد و در ساعتى خود را از نعمتهای حلال بهره‌مند گرداند؛ كه این ساعت آخر یار و كمك آن سه ساعت دیگر است.»

توجه به این مطلب برای حافظان قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا این کار کارآیی حافظه (یعنی مهم‌ترین رکن حفظ) را به مراتب بالا می‌برد و زمان رسیدن به نتیجه را تسریع می‌كند. در مقابل، بی‌توجهی به این نکته ممکن است در درازمدت شخص را گوشه‌گیر و منزوی کند و حتی لذت انس با قرآن را نیز از او سلب نماید.

* پیشتر هم در درس دهم تأكید كردیم كه سعی كنید همواره خود را در معرض پرسش و امتحان قرار دهید. البته این نكته بیشتر برای كسانی كه امكان شركت در جلسات و كلاسهای حفظ را ندارند مطرح می‌شود.[5] بر همین اساس توصیه می‌كنیم از تكروی و پنهانكاریِ بیش از حد پرهیز كنید. اشكالی ندارد اگر اطرافیان و دوستانتان بدانند كه شما مشغول به حفظ قرآن هستید و چه بسا دانستن این مطلب، موجب تمایل آنان به حفظ كلام الهی شود و شما نیز در این ثواب سهیم شوید.

نكات فوق برای همه حافظان و به ویژه كسانی كه به‌تازگی حفظ قرآن را شروع كرده‌اند از اهمیت بسزایی برخوردار است. اگر می‌خواهید اشتیاق و عشق شما به قرآن و حفظ آن همواره پابرجا باشد و با گذشت زمان تقویت شود، سعی كنید به این نكات عمل كنید.