آخرین مطالب
امکانات وب
* یك توصیه كابردی: در موارد بسیاری حافظ قرآن در مرورهای خود با اشكالات مشابهی مواجه می‌شود؛ به این معنا كه مثلاً در مرور سوره مباركة »نساء»، در یادآوری انتهای آیات، به دفعات متعدد به مشكل برمی‌خورد؛ یا در سوره مباركه هود، در مرور و بازخوانی داستان پیامبرانی كه در این سوره آمده به جهت مشابهت آن با آیاتی كه در سورة مباركه اعراف آمده دچار مشكل می‌شود. یك راه‌حل كلیدی برای مواجهه با اینگونه اشكالات ـ كه البته در بحث «حفظ و مرور آیات و عبارات مشابه» نیز به آن اشاره خواهد شد ـ نگارش و نوشتن دقیق محل و مورد اشتباه و در صورت لزوم مقایسه آن با قسمتهای مشابه است. اگر حافظ قرآن محلهایی را كه به هنگام مرور و بازخوانی آنها با مشكل مواجه می‌شود به طور منظم یادداشت نماید و در فرصتی جداگانه به بررسی موارد یادداشت‌شده بپردازد، بی‌تردید در مرورهای آینده با مشكلات كمتری مواجه خواهد شد.
2. مرور شنیداری: در این روش، حافظ قرآن با گوش دادن به تلاوت ترتیل قسمتهایی كه قبلاً حفظ نموده، آنها را مرور می‌كند. این روش از نظر اهمیت و فایده پس از روش نخست (مرور از حافظه) قرار می‌گیرد و تنها به منظور ایجاد تنوع در مرور توصیه می‌شود. البته حافظ باید به هنگام مرور از طریق گوش دادن به تلاوت ترتیل، «فعالانه» عمل نماید و نه «منفعلانه»؛ به این معنا كه همواره یك كلمه یا عبارت از قاری مرتّل جلوتر باشد و قبل از خواندن او، كلمه یا عبارت بعدی را به خاطر آورد و اگر نتوانست، تلاوت را متوقف سازد و پس از تأمل بر قسمتی كه به خاطر نمی‌آورد، ادامه آن را گوش دهد. چنانچه گفتیم، این روش مرور بهتر است صرفاً جهت تنوع بخشیدن به برنامه مرور محفوظات مورد استفاده حافظ قرار گیرد. [1] البته نكته مهم در اینجا استفاده از تلاوت ترتیل مناسب است، كه ویژگیهای آن را در ادامه بیان خواهیم كرد.
3. مرور ذهنی: در این نوع مرور، فرد بدون اینكه آیات را بر زبان آورد در ذهن خود آنها را دوره می‌كند. طبیعتاً چنین مروری برای محفوظات تثبیت‌شده و استوار حافظ مناسب است و باید به طور محدود و ـ مثلاً ـ برای استفاده هرچه بهتر از زمانهایی كه نمی‌توان برای آنها برنامه‌ریزی خاصی داشت استفاده شود.
* نكته: مرور با استفاده از دو روش (شنیداری و ذهنی) به ویژه برای افراد شاغل (مثل كارمندان) می‌تواند بسیار مفید و راهگشا باشد. این دسته از علاقمندان به حفظ قرآن، می‌توانند هنگام عزیمت به محل كار یا بازگشت به منزل یا دیگر موقعیتها، با استفاده از این دو روش محفوظات خود را مرور كنند.
4. مرور از روی مصحف: حافظ می‌تواند گاهی اوقات برخی اجزاء و صفحات را از روی مصحف و با هدف استقرار هرچه بهتر مكان آیات در ذهن مرور كند.
هـ) كدام دوره ترتیل برای استفاده حافظان قرآن مناسب تر است؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید ویژگیهای یك ترتیل استاندارد و مناسب را بیان كنیم. ترتیل خوب و استاندارد باید حائز ویژگیهای زیر باشد:
* تمامی اجزاء قرآن با لهجه عربی فصیح و به گونه‌ای صحیح و متقن تلاوت شده باشد.
* سرعت تلاوت ـ چنانچه در تعریف ترتیل آمده است ـ از ریتم و آهنگی مناسب و معتدل برخوردار باشد؛ نه آنچنان تند كه به اجرای قواعد تجویدی لطمه بزند و نه آنچنان كند كه موجب خستگی شنونده شود.
* قاری مرتّل كلیه قواعد تجویدی را به نحو احسن اجرا کرده باشد.
* نحوه تلاوت قاری و وقف و وصل‌های او نشان‌دهنده توجه و اشراف وی به مبحث «وقف و ابتدا» و آشنایی با مفاهیم آیات باشد.
* تلاوت قاری از نظر صوتی و لحنی مطلوب و جذاب باشد و البته، قاری در استفاده از نغمات و الحان به افراط نگراییده باشد.
شاید همه ویژگیهای فوق به طور كامل در هیچ دوره ترتیلی یافت نشود، اما بسیاری از آنها را در برخی از ترتیل‌ها می‌توان یافت. از میان دوره‌های متعدد ترتیل كه هم‌اكنون موجود است، به اذعان بیشتر كارشناسان قرائت و نیز حافظان موفق قرآن، دوره ترتیل استاد محمد صدیق منشاوی و سپس دوره ترتیل استاد محمود خلیل الحصری بر دیگر ترتیل‌ها برتری دارد و این برتری به سبب برخورداری حداكثری آنها از معیارهای یك ترتیل استاندارد است (كه در بالا به قسمتهایی از آن اشاره شد). بنابراین توصیه عموم كارشناسان قرائت و حفظ به حافظان قرآن و كسانی كه خواهان یادگیری اصولی ترتیل‌خوانی و رعایت قواعد تجوید، وقف و ابتدا و صوت و لحن هستند، استفاده از این دو دوره در وهله نخست است.[2] علاوه بر این، ترتیلهای متعددی نیز توسط قاریان هم‌وطن تلاوت شده و در دسترس است كه مشهورترین آنها ترتیل استاد شهریار پرهیزگار است.
* نكته: در سال‌های اخیر، ترتیلهای پرشماری از مرتّلان عرب‌زبان دیگر ـ به ویژه از كشور عربستان ـ به كشور ما وارد شده، كه متأسفانه بیشتر آنها حتی از استانداردهای اولیه ترتیل هم برخوردار نیست. توصیه كارشناسان در درجه اول استفاده از ترتیلهای قرّاء مصری و ایرانی است، و در صورت تمایل به استفاده از ترتیل مرتّلان دیگر، تنها ترتیلهای محمد جبرئیل، مشاری العفاسی و محمد ایوب توصیه می‌شود. [3]
پی نوشت:
[1] . برای مثال، اگر برنامه مرور روزانه شما مرور دو جزء است، یك جزء و نیم آن را با استفاده از روش «مرور از حافظه» و نیم جزء دیگر را با استفاده از تلاوت ترتیل مرور كنید؛ یا اگر یك ساعت را برای مرور محفوظات اختصاص داده‌اید، 45 دقیقه را با استفاده از روش اول و 15 دقیقه دیگر را با استفاده از روش دوم مرور نمایید.
[2] . البته این سخن به معنای تأیید مطلق ترتیل استاد منشاوی و استاد حصری نیست و اشكالاتی ـ به ویژه در بحث وقف و ابتدا ـ در تلاوت ترتیل این دو استاد وجود دارد.
1. و بهتر است این استفاده هم به طور ضمنی و حاشیه‌ای و در کنار استفاده از یکی از ترتیلهای قاریان مصری یا ایرانی باشد و نه به طور مطلق
سيد ابراهيم الحيدري...برچسب : درس ششم, مرور (تكرار) محفوظات (2), نویسنده : سيدابراهيم الحيدري ebrahimquran بازدید : 494